RONDWANDELING KAMERIK

Werkgroep Kamerik

Kamerik is ontstaan ten tijde van de ontginningen in het westen van Utrecht, omstreeks de 12e eeuw. De Kamerikse wetering is gegraven als basis voor de ontginning vanaf de oude Rijn. De wetering is voor het eerst genoemd in een akte uit 1131. De plaats van het dorp is waarschijnlijk bepaald door het ter plaatse aanwezig zijn van een kleilaag in het land, die een stevige ondergrond verschafte voor de bebouwing. Tot in de huidige tijd is een groot aantal panden niet onderheid. De oudste vondst die duidt op bewoning van deze plek is een doodskist, gemaakt van een uitgeholde eikenstam, gedateerd omstreeks de 10e eeuw.

Bemaling van het land met molens is rond 1480 begonnen. In 1871 is het stoomgemaal in de wetering halverwege Woerden in gebruik genomen. Sinds het begin van het kunstmatig bemalen is het land hierdoor ongeveer twee meter ingeklonken. Dit proces gaat tot op de dag van vandaag door.

Eeuwenlang (tot begin 60er jaren) was er scheepvaart op de Kamerikse Wetering. De laatste schippers waren Hilgeman (ms Kameriks welvaren) en Versteegt (ms Eben Haezer). Zij voeren op Woerden, Utrecht en Amsterdam.

Onze rondwandeling begint tegenover de RABO bank aan de Meent bij het beeldhouwwerk in brons en marmer ter herinnering aan de zelfstandige gemeente Kamerik. Belangrijke data uit de geschiedenis van de gemeente Kamerik zijn op het plastiek aangebracht.

We lopen in zuidelijke richting (richting Woerden).

De wetering in zuidelijke richting. Het grote pand links is vervangen door de huidige RABObank. Het lagere pand uiterst links is gesloopt voor de doorbraak. De brug is in noordelijke richting verplaatst.

Deze straat is rond 1955 aangelegd, voorheen begon hier een smal pad richting Teckop en de Houtdijken. Het woonhuis en winkel van de familie Aarsen en een woonhuis met winkel van familie Senten werden gesloopt om de doorbraak tot stand te brengen.

De RABO bank werd nieuw gebouwd op de plaats van een groot en hoog pand, waarin de bakkerij van Louwerse en melkhandel van Stavel waren gevestigd. De bomen voor het bankgebouw hebben een aanslag (het verwijderen van een ring uit de bast) overleefd dankzij boomchirurg Copijn.

Nu cafetaria/restaurant de Herberg (1974). Vroeger was de rechterzijde een kruidenierswinkel (Nap) en de linkerzijde een boerderij (ook Nap). Stal en hooiberg lagen achter de bakkerij van Louwerse. De voorgevel stamt uit 1903. Het boerenbedrijf is in 1946 beëindigd. Vermoedelijk was hier in vroeger eeuwen dorpsherberg "de witte swaen", tevens rechthuis, gevestigd.

Tegenover het pand stond vroeger de dorpspomp uit 1902 en een gemeentelijk aanplakbord.

Herenhuistype. Ooit woonden hier een kruidenier (Zuidhof), een kapper (Blonk) en een groenteboer (Bertus Rijnbeek). De voorgevel werd vernieuwd in de 70er jaren.

We slaan hier linksaf de Kerkstraat in.

De kerkstraat is nog altijd eigendom van de hervormde gemeente. De bebouwing aan weerszijden van de straat liep oorspronkelijk door tot aan de kerk.

Tegenover de kerkstraat lag vroeger een voetbrug. Deze is nog te zien op de foto bij de beschrijving van het pand van Teylingenweg 46.

Na een brand in 1992 is dit huis geheel herbouwd. Het huis was gebouwd na de grote dorpsbrand van 1910, die alle panden t/m Van Teylingenweg 44 en de achtergelegen bebouwing in de as legde. Ook de torenspits ging in vlammen op. Op de hoek staat in het plaveisel een oude (grens?) steen waarvan de herkomst en betekenis onbekend zijn.

Kleine huizen uit de eerste helft van de 19e eeuw. Deze zijn gespaard gebleven bij de brand van 1910. Hier woonden een schilder, een kleermaker en een klompmaker. Nummer 8 is recentelijk gesloopt. De voorgevel werd in oorspronkelijke stijl herbouwd.

Van oorsprong waarschijnlijk vier afzonderlijke woningen. De achterste werd gesloopt, het restant is nu één woning.

De vroeger openbare, later hervormde school, gebouwd in 1882. Van 1962 tot 1971 was dit het dorpshuis Marijke, sindsdien is het in gebruik als kerkelijk centrum. In 1991 is het gebouw op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst. Het pand bezit een gevel met siermetselwerk in gele verblendsteen.

Ten zuiden hiervan heeft in vroeger eeuwen de pastorie gestaan. In de vorige eeuw verdween deze. Het ambachtsherenhuis aan de Mijzijde (no 39) werd toen pastorie.

Tussen school en kerk stond vroeger de onderwijzerswoning. Van 1926 tot 1962 deed deze dienst als gemeentelokaal, een vergadergelegenheid. Het huis werd gesloopt om ruimte te maken voor de Talsmaweg. Aan de noordzijde van de Kerkstraat stonden vier woningen, die eigendom waren van de diaconie. Deze zijn eveneens gesloopt.

De laatgotische toren stamt uit de 15e eeuw. Het is een rijksmonument. De glas-in-lood ramen boven de ingang zijn van links naar rechts: het wapen van de ambachtheer van Kamerik, het gemeentewapen van Kamerik en het wapen van burgemeester de Cock van Kamerik. De balustrade en torenspits zijn uit 1910. In 1950 is een carillon aangebracht (en uitgebreid in 1964) dat nog regelmatig wordt bespeeld.

Schip en koor, eveneens uit de 15e eeuw en gebouwd in de z.g. Utrechtse dorpsgotiek, zijn in 1834 vervangen door het huidige, architectonisch middelmatige, gebouw. Bij deze werkzaamheden (en later ook in 1921) is een doodskist uit de 10e eeuw gevonden. Tot 1933 had het kerkgebouw een gebroken kap. De vervanging van de kap was een werkverschaffingsproject. In het interieur van de kerk zijn nog oude rouwborden aanwezig. Zie ook de afzonderlijke brochure over de kerk.

We vervolgen onze wandeling langs de Van Teijlingenweg.

Pand herbouwd na de grote dorpsbrand van 1910. Vroeger

woonde hier schilder Koren. Zijn vrouw dreef een kruidenierswinkel.

Hier waren respectievelijk een slagerij, manufacturenwinkel en een kantoorboekhandel gevestigd. In het steegje staan twee arbeidershuizen. Het geheel is in 1911 gebouwd na de grote brand van 1910.

In aanleg een pand uit het begin van de 19e eeuw. Oorspronkelijk uiterlijk als dat van nummer 40. In 1964 is de bovenverdieping er op geplaatst.

Herenhuis uit het eind van de 18e eeuw. Tot 1873 burgemeesterswoning annex gemeentesecretarie, daarna heeft het vele andere bestemmingen gehad. Achtereenvolgens woonden hier een dokter, een kapper, een kruidenier en was de confectiefabriek / kleermakerij van Dolfing er gevestigd tot 1975. Huidig gebruik is boekenantiquariaat. Het pand is rijksmonument.

Ouder huis met gevel in laat 19e-eeuwse stijl. Hier woonde timmerman Van Vreeswijk, later de Kwaasteniet. In de werkplaats achter het pand begon in 1910 de grote dorpsbrand. Het pand is rijksmonument.

Zijgevel van nummer 39 uit de 19e eeuw, rest nieuwer.

Pand uit omstreeks 1905. Voorheen een varkenshandelaar en later een fietsenmaker (Senten), nadat zijn huis ter hoogte van de RABO bank gesloopt was voor het aanleggen van de Meent. De voorgevel is recentelijk weer in de oorspronkelijke staat teruggebracht.

Onlangs zijn hier twee bouwvallige 18e-eeuwse huizen afgebroken. De houten fundering had het door de waterpeilverlagingen begeven. Op dit terrein was ook fouragebedrijf Hoogendoorn gevestigd. De resterende bedrijfsgebouwen zijn in 1993 gesloopt om plaats te maken voor de nieuwbouw. Hier eindigt het beschermd dorpsgezicht.

Langhuisboerderij in neorenaissancestijl uit 1912. De oude boerderij was in 1911 door brand verwoest. Rechts van de boerderij staat een stenen bakhuis met aangebouwd houten boenhok aan het water.

Voormalig gemeentehuis (van 1880 tot 1955) annex veldwachterswoning (achter). De garage was in gebruik als brandweergarage en cachot.

Voormalige burgemeesterswoning, gebouwd in 1935.

Dokterswoning, in 1907 gebouwd door dr. Deinse, architect was dhr Frowijn uit Den Haag, die ook tekende voor de nieuwbouw van de panden die verwoest werden door de grote dorpsbrand van 1910. Achter dit pand stond tot 1896 de houten Gereformeerde Kerk. (zie ook Mijzijde 49)

We steken hier de Plomphuisbrug (of Plompjesbrug) over de Kamerikse Wetering over en vervolgen onze wandeling langs de Mijzijde in noordelijke richting.

Rentenierswoning, later in gebruik geweest als groentewinkel. Begin van het beschermd dorpsgezicht.

Dit nieuwe pand is een vervanging voor een in de 80er jaren door brand verwoeste woning.

Dit gebouw is in de plaats gekomen van de historische kaaspakhuizen, die meer recentelijk ook gebruikt zijn als fourage- en brandstoffenopslag. De pakhuizen stonden hier van 1784 tot 1988. De kaaspakhuizen waren gebouwd door kaashandelaar Van der Putten, zijn initialen zijn met de muurankers aangegeven.

Voornaam huis gebouwd in 1785 door kaashandelaar Van der Putten. Achter het huis bevond zich een koetshuis. Later kreeg het andere bestemmingen. Bakker Maarleveld had hier zijn zaak van 1900 tot 1983. Het pand is rijksmonument.

Dubbele dienstwoning uit 1789, die vroeger bij het grote huis ervoor hoorde. Ook gebruikt als kaaspakhuis. Het pand is eveneens rijksmonument.

Boerderij uit 1939. Tot die tijd stond hier een 17e-eeuwse boerenhoeve, vroeger bekend als de boerderij van De Groot. De boerderij gehoorde tevens tot het bezit van van der Putten. Recentelijk verbouwd tot dubbel woonhuis.

Hervormde pastorie uit 1937. Voordien stond op deze plaats een groot, imposant huis dat sinds 1820 pastorie was. Het was gebouwd in 1787 als ambachtherenhuis door de familie Van Teijlingen. De originele stichtingssteen is onlangs opnieuw aangebracht in het bordes bij de voordeur. (Helaas van de straat af niet zichtbaar)

Oorspronkelijk twee woonhuizen, later woonhuis met winkel en smederij van Bastmeijer, later J. Stoof. Pand uit de tweede helft van de 19e eeuw. Klokgeveltype.

Op deze plaats stonden voorheen vier oudere panden. In een er van was de kruidenierswinkel van Romijn gevestigd. De oude panden stonden ver naar voren, waardoor de straat hier zeer smal was. Misschien was dit een toestand daterend uit de tijd dat de Mijzijde nog geen rijweg was. Deze werd dat in het laatste kwart van de 17e eeuw. Het huidige winkelpand is van recente datum.

Deze straat is in 1968 aangelegd. Hiervoor moest een kapitale boerderij (Maaijen, later de Jong) wijken. De bloemenwinkel staat op de plek van het voormalige zomerhuis van de boerderij.

Van 1896 tot 1960 was dit de gereformeerde pastorie. De pastorie, vermoedelijk stammend uit de eerste helft van de 19e eeuw, was oorspronkelijk een boerderij en is in 1972 door de kerk verkocht. Links naast het huis was de doorgang naar de er achter gelegen Gereformeerde Kerk, vanaf 1896 een houten kerk, in 1948 vervangen door een stenen gebouw. De restauratie van dit pand begin 70er jaren luidde een periode in waarin vele panden in de dorpskern in hun oude luister zijn hersteld. In de voorgevel is een sierlijst, een z.g. muizetand gemetseld.

Tot 1979 was hier de Osim, manufacturen- en woninginrichtingsbedrijf, gevestigd. Het pand, daterend van omstreeks 1930, staat op de plaats van twee oudere winkelpanden, de kruidenierswinkel van Verhoog en de manufacturenwinkel van Kraan. De naam Osim is een samentrekking van Onderlinge Spaarkas In Manufacturen, een zegeltjessysteem voor het sparen voor aankopen bij de fa. Kraan.

Van 1881 tot 1973 broodbakkerij, laatste bakker Cornelis Verdouw. Zijgevels zijn 18e-eeuws. Voorgevel en dak uit 1904. De bewoners hebben in 1994 de Hugo Kotestein Oorkonde ontvangen als representant van de vele Kamerikkers die met liefde de vaak verwaarloosde panden restaureerden en in stand houden.

Oorspronkelijk een woonhuis uit vermoedelijk de 17e eeuw. Van 1923 tot 1929 woonde hier huisschilder Heemskerk. Deze liet in 1928 de dubbele deuren in zijn werkplaats aanbrengen. De uitholling in de zijgevel diende om ruimte te maken voor de hittekar van bakker Verdouw. Het pand behoorde eveneens tot de bezittingen van van der Putten en is rijksmonument.

Een gaaf 18e-eeuws pand. Voorheen was het kruidenierswinkel (Nap).

Vroeger stond hier de woning en werkplaats van schoenmaker Sterkenburg. Het huidige pand dateert van begin 70er jaren.

Woonhuis met klokgevel van omstreeks 1800. Hier woonde Piet Rijnbeek. Hij was afslager bij verkopingen, kleermaker en kapper. Het achterste deel van het pand bestond oorspronkelijk uit een drietal arbeidershuisjes, bereikbaar via het steegje links van het pand. Het pand is rijksmonument.

Hier woonde graanhandelaar Fokker, later (1890-1918) kruidenier C.Hoogendoorn. Daarna veehandelaar Tuithof. Het huis dateert uit de eerste helft van de vorige eeuw. De originele deuromlijsting is nog aanwezig.

Complex van oorspronkelijk drie woningen en een werkplaats,

daterend van omstreeks 1800. Tot hij in 1988 op 92-jarige leeftijd overleed werkte hier wagenmaker Pijnse van der Aa. Rijksmonument.

In 1903 in neorenaissancestijl gebouwd als rentenierswoning door I.Hoogendoorn. Vanaf 1939 had bakker Burggraaf hier zijn bakkerij en winkel. De toen rechts van de voordeur aangebrachte grote etalageruit is recentelijk weer vervangen door twee vensters.

Klein woonhuis uit de 19e eeuw. Recentelijk onderheid wegens ernstige verzakkingen.

Voorheen woonhuis van rietdekker de Graaf. Gebouwd in 1900.

We verlaten hier het beschermd dorpsgezicht en steken de Kamerikse Wetering over via de verderop gelegen Wethouder Van Leeuwenbrug om onze wandeling in zuidelijke richting te vervolgen langs de Van Teijlingenweg in de richting van de dorpskern.

Voormalig Groene Kruis gebouw (1963 - 1988). De wijkzuster bewoonde de bovenverdieping. Nu in gebruik als woonhuis. Er zijn plannen hiervandaan een verbindingsweg aan te leggen rond het dorp in oostelijke richting. Hiermee kan verdere aantasting van de niet onderheide historische panden in de dorpskern door het verkeer verminderd worden. De gronden achter de boerderij van De Graaff (Van Teijlingenweg 73) zijn hiertoe reeds door de gemeente aangekocht. De brug in de Van Teylingenweg wordt Graafse brug genoemd. Hier begint het beschermd dorpsgezicht.

Twee mooi gelegen rijtjes arbeiderswoningen van het begin van de 19^e eeuw. In het voorste rijtje waren eertijds een kleermaker en strijkster Jaantje Koetsier gevestigd. In het achterste rijtje bevond zich een horlogewinkel. Achter de panden bevond zich enige tijd de houten uitzichttoren van Dirk van der Wal. De voorste dubbele woning is rijksmonument.

Gebouwd in 1912. Naast een kleermaker en een timmerman woonde hier beurtschipper en brandstoffenhandelaar Versteegt. Op de plaats van de huidige kapsalon stond het pakhuis. Hier werden ook religieuze vergaderingen gehouden die niet in het gemeentelokaal gehouden mochten worden. In de gevel is een muizetand gemetseld.

Historiserende nieuwbouw op de plaats van twee laaggelegen oude huisjes. In het rechter huisje woonde vroeger schoenmaker Bolle.

Rond 1750 zijn deze huisjes gesticht door de hervormde diaconie vanwege de schaarste aan woonruimte voor de vele behoeftigen in de gemeente. De oorspronkelijke naam is Vinkenbuurt. De voorste woning is rijksmonument. Hier kon een consumptie worden gebruikt bij Annemie van Straten.

Voorgevel van omstreeks 1850. Het pand is van origine ouder, misschien 1750. Hier waren achtereenvolgens een schildersbedrijf, graanhandel en kruidenierswinkel (Van Luinen) gevestigd.

Voorgevel uit deze eeuw, zijgevels uit vorige eeuw. Op no 56 had vroeger Van Dijk een manufacturenwinkel, op no 57 had Van Koerten een kruidenierszaak.

Pand daterend uit de tweede helft van de vorige eeuw. Vroeger was hier een kapperszaak (Van Ee, Blonk, De Vries). Recentelijk geheel onderheid vanwege ernstige verzakkingen.

Vanouds was kuipersbedrijf L. Benschop hier gevestigd. Daarna manufacturenzaak van K. Benschop. Voorgevel van omstreeks 1910, zijgevel in de steeg is ouder, 18e/19e eeuw. In de 18e eeuw lag achter dit pand waarschijnlijk een lijnbaan voor touwfabricage. De oorspronkelijke daklijst is nog aanwezig.

Pand uit het begin van deze eeuw, voorheen in gebruik als postkantoor. Oorspronkelijk uiterlijk als dat van no. 54

Pand van omstreeks 1900. Woonhuis en werkplaats van Rotering, smid. Later fietsenzaak van Stoof, daarna respectievelijk autogarage Van der Tol en levensmiddelenzaak Stoof. Recentelijk is de voorgevel onderheid wegens verzakkingen.

Woning uit de 19e eeuw. De oorspronkelijke deuromlijsting met kroonlijst is nog aanwezig. Hier woonde metselaar N. de Keizer en later hoofdonderwijzer H. Eikelenboom van de hervormde school.

Contactadres voor Kamerik: J. Klein, Burg. Reyerslaan 16, Kamerik, tel 0348 401945. Uw (liefst schriftelijke) op- of aanmerkingen zijn hier welkom.

U kunt het werk van de stichting steunen door u aan te melden als donateur.

Tevens brengen wij graag de Stichts-Hollandse Historische Vereniging onder uw aandacht. Zij verzorgt lezingen, excursies, publicaties en geeft voor leden het tijdschrift 'Heemtijdinghen' uit. Secretariaat: mevr. G. Zeegers, Meerkoetlaan 3, 3444 BH Woerden, tel. 0348 414126

Speciale dank zijn wij verschuldigd aan: P. Brak te Zegveld en G. Dolfing en H. Nap, beiden te Kamerik.